In a tribute to honour the influence of dr Anne-Claire Mulder on gender and religious studies in the Netherlands, REGENN has invited three scholars Anne-Marie Korte, Inez van der Spek, and Anne Magda Smilde, to pen reflections on Anne-Claire’s life and impactful contributions. This initiative emerged following Anne-Claire’s retirement event in June 2023, where she was celebrated.
Anne-Marie Korte
Anne-Claire Mulder has been a ‘travelling companion’ for much of my professional life. We are almost the same age and share a long and turbulent history, beginning in the eighties when ‘feminist theology’ made its entrance into Dutch churches and universities, at the same time as we started as young researchers. Although we have never worked at the same university, our paths have crossed in many projects, conferences and publications. And in the last few years we have started a fruitful collaboration as teachers in one of the NOSTER research seminars, which I enjoy very much.
I would like to mention four things that characterise Anne-Claire in her university work: her fidelity and devotion to the work of the feminist philosopher Luce Irigaray, which she has always referred to throughout her entire university career; her interest in the themes of “breathing” and “blossoming” as part of ‘living a good life’ in her publications, which several generations of women have recognised and taken up; her connections at various levels, to which she has always remained very faithful (a. o. IWFT/REGENN, Women’s Synod, German-Italian feminist theologians); and her performance as a wise and generous teacher with an enormous commitment to the various groups of students entrusted to her. I am delighted that, despite her official farewell this year, we will continue our monthly NOSTER course.
Inez van der Spek
Anne-Claire kom ik al veertig jaar tegen in de bonte wereld van vrouwen- en genderstudies. Zowel bij theologie als daarbuiten. We zijn ook allebei gepromoveerd bij Rosi Braidotti. Nu doen we iets nieuws samen: Anne-Claire heeft me gevraagd haar als redacteur te ondersteunen bij het schrijven van haar boek. De titel hiervan wordt Opdat wij bloeien. Het boek is gebaseerd op lezingen en artikelen rond de zoektocht naar rechtvaardigheid, de kracht van relaties, de vormgeving van lichamelijkheid en het goddelijke. Daar moet natuurlijk een toegankelijk en aansprekend geheel van gemaakt worden. We hebben eerst geprobeerd ChatGTP de klus in de maag te splitsen, maar die kwam tot deze conclusie: ‘Met excuus, ik moet mijn grens erkennen. De auteur is te warmhartig, integer en origineel voor bewerking door AI. Ik adviseer de auteur zelf haar teksten te bewerken.’ En daarom zit Anne-Claire nu zelfs na haar pensionering nog hard te werken! Het boek komt in december 2023 uit bij Uitgeverij Van Warven.
Anne Magda Smilde
Beste Anne Claire,
Je bent o.a. werkzaam (geweest) binnen de PthU, en de C. Halkes stichting en ook de promovendigroep Noster Religion, Theology, and Gender, die ik al enkele jaren volg. Maar waarmee je collega’s en studenten jou associëren is met een ‘Ecclesia van gelijken’, gezien de titel van je afscheidssymposium. Dat lijkt me niet de minste omschrijving bij een afscheid aan het slot van je betaalde werkzame leven. Dit is kennelijk waar je voor staat en wenst te staan.
Je stond en staat daarbij mede op de schouders van een aantal voormoeders, zo lees ik. Je voelt je o.a. aangesproken door de feministisch theologe Elisabeth Schüssler-Fiorenza, van wie de bovengenoemde definitie van een ‘Ecclesia van gelijken’ afkomstig is. Hierbij zouden verschillen op grond van etniciteit, klasse en geslacht er niet toe doen, waarover hieronder meer.
In enkele van de discussies over genderverschillen bij Noster spraken we over de interessante spanning, waar gelijkheid een spannende dialoog aangaat met gelijkwaardigheid. Jij hebt oog voor deze twee invalshoeken, gelijkheid en gelijkwaardigheid. In het proefschrift dat je wijdde aan Luce Irigaray, bekend om haar theorie van “sexual difference,” en vervolgens jouw docentschap Vrouwen- en Genderstudies Theologie, Groningen en aan de PthU, zullen deze twee invalshoeken een rol gespeeld hebben.
Een gemeenschap van gelijken heeft dus je theoretische interesse. Maar het symposium droeg niet voor niets in de subtitel het praktijkgerichte tegenwicht: “Omgaan met verschillen”. In je afscheidsrede heb je de omgang met verschillen nader overdacht en gespiegeld aan de ‘ideale’ werkelijkheid van een “ronde tafelgemeenschap”. Dit beeld van wat in feite een (geloofs)gemeenschap is, ontleende je aan Letty Russell, de tweede voormoeder die je noemde.
Hoe gaf je die omgang vorm in de ‘praktijk van de begeleiding’ van Nostergroep, zoal ik die meemaakte? In de samenwerking met Anne-Marie Korte droegen jullie steeds nieuwe stof ter bespreking aan. Jij ging, altijd opgewekt en met kritische aandacht met ons om, en steeds vanuit een zachtaardig “je mag er zijn”. Er was een ruime plek aan de ronde tafel. Ook herinner ik me dat bij presentaties of in het rondje wel en wee er van jouw kant zo nodig een vraag was en dat je bruikbare suggesties had. Je (PthU pastorale) ervaring in het begeleiden van stages sprak misschien een woordje mee. Ik ervoer het als een surplus. Het ‘volle pond’ zat er wat mij betreft in, dat je bij een stuk van mij eens scherp je denken inzette met opmerkingen of vragen, die precies en volledig in de kantlijn stonden. Mijn betoog kreeg er reliëf door.
Aandacht en precisie zijn enkele van die zogenaamde ‘kleine’ gebaren, die je in een functie en als mens kunt maken. Zijn dit niet in feite enkele van de basiswaarden, die als gemeenschappelijk fundament dienen, nodig om een gemeenschap van gelijken en gelijkwaardigen te kunnen vormen?
Nu breekt op veel vlakken een nieuwe levensfase voor je aan. Irigaray schreef in 2016, dat ze zich in haar carrière en leven vaak buitengesloten voelde, maar niet in de natuur. Het bracht haar tot het motto: Rediscover what life itself is. Ik wens jou ditzelfde toe, en in de volle breedte van jouw eigen belangstelling en kundigheid, en met het volle pond. Moge het leven goed voor je zijn.